|
Би пыр мунысьяс
Александр чужліс 1921 вося сентябр 8 лунӧ Бурятскöй АССР-лӧн Тупкинскӧй районса Бодари сиктын. 1928 воын сэні помаліс школа, сэсся водзӧ велӧдчис горнӧй техникумын. Сэки жӧ помаліс водительяслысь да электрикъяслысь курсъяс. Быдтор тӧдны кӧсйысь, нырччысь морт эштіс и уджавны, и велӧдчыны. Донскойяслӧн вӧлі уна челядя семья, быдмис кӧкъямыс ныв-пи. Мария Николаевна мамыс бергаліс гортас, видзис-быдтіс кагаяссӧ, Яков Дмитриевич батьыс нэм чӧжыс уджаліс кӧрт туй вылын. 1940 вося сентябрын Иркутск обласьтса Слюданскӧй райвоенкомат босьтіс Александр Донскойӧс армияӧ. Служитны веськаліс Ылі Асыввылӧ — Амур обласьтса Благовещенск карӧ. Сэки и пансис война. Медводдза лунъясас Александр вӧлі Асыввыв фронт вылын, видзис страналысь граница Японияса самурайясысь. Вӧрӧг ыршасис быд лун, и быд лун коліс лоны дасьӧн. 1943 воын Александрлысь часьтсӧ вуджӧдісны Рытыввыв фронт вылӧ. Веськалісны гвардиялöн сьöкыд самоходнöй артиллерияа 384-ӧд полкӧ, фронтлӧн медводдза визьӧ. Клайпедаланьын сулаліс немечьяслӧн нёль дивизияа, 200 танкӧн ёнмӧдӧм ыджыд гарнизон. Фашистъяслы отсасисны берегвывса артиллерия да корабльяслӧн, тшӧтш и сьӧкыд крейсер «Люцевлӧн», ӧрудиеяс. Клайпедаын вӧрӧг пукаліс зумыда, кокни зениткаяс вӧліны весиг керка вевтъяс вылын. Александр Яковлевич казьтылӧ, мый во чӧжӧн карсӧ видлісны босьтны сизимысь, и век эз вермыны. Полк, кӧні вӧлі том салдат, оліс вӧрын мупытшса жыръясын. Фашистъяс лыйлісны пушкаясысь, бомбитісны самолётъяссянь. — То лӧнь, то лыйлӧны зениткаяс, то сынӧдсянь усьӧны бомбаяс, — казьтылӧ салдат. — Ӧтчыдысьӧн татшӧм лыйсьӧм бӧрын усьліс сё да унджык мортӧдз, ӧдва удитлім гуавны. Полк вылӧ вӧлі ӧти медсестра, ӧти тышын чорыда доймис полкса командир. Медсестра кӧрталіс сійӧс да ачыс кыпӧдіс салдатъясӧс. «Автоматчикъяслӧн ротаысь автоматчик гвардияса ефрейтор А.Я. Донской Велань кар вӧсна тышын 1945 вося январ 19 лунӧ вӧрӧглӧн кыпӧдчылігӧн аслас автоматысь лыйис 15 гитлеровецӧс да вайис полклӧн штабӧ вӧрӧг йылысь зэв колана юӧръяс», — тадзи гижсьӧ 1945 вося февральын А.Я. Донскойӧс «За отвагу» медальон пасйӧм кузя приказын. 1946 воын Александр Яковлевичӧс армияысь лэдзисны. Муніс сэтчӧ, кӧні овліс войнаӧдз — Иркутск обласьтса Слюдянскӧй районӧ (Слюдянск кар Байкал тылӧн рытыв юкӧнын, Иркутсксянь 110 километр ылнаын). Пырис уджавны «Трестсоюзслюда» котырӧ, кӧні уджавліс водзті, Байкал сайса рудникъяс вылӧ. Шахтаын уджаліс 13 во. Зіль мортӧс пасйисны Трудöвöй Слава орденӧн. 1968 воын Донскойяслӧн семья воис овны да уджавны Коми муӧ. Война вуджӧм морт эз повзьы сьӧкыдлунъясысь, пырис уджавны строительно-монтажнöй управлениеӧ. Мӧдӧдісны ылі Белоборскӧ, кодӧс сӧмын на босьтчисны кыпӧдны. Перйис галяиз, веськӧдліс из посньӧдлан машинаӧн, вӧчис туйяс, уджаліс электрикӧн. Победа лунсянь 40 во кольӧм бӧрын, 1985 вося апрель 6 лунӧ, Александр Яковлевич Донскойлы вичмӧдісны Отечественнöй войналӧн медводдза тшупӧда, а 1988 вося апрель 30 лунӧ — Отечественнöй войналӧн мӧдӧд тшупӧда орден. Быть пасъям и Александр Яковлевичлысь Евдокия Гордеевна гӧтырсӧ, коді вӧлі штукатур-малярӧн да зэв пыдди пуктана мортӧн. Гордей Ларионович Мороз батьыскӧд, мамыскӧд да вокъясыскӧд Евдокия оліс Украинаын, Шполянскӧй районса Журавка грездын. Нывкалы вӧлі ӧкмыс арӧс, кор пансис война. Грездӧ немечьяслӧн вотӧдз, верстьӧ, тшӧтш и Евдокиялӧн батьыс да вокъясыс, мунісны партизанъяслӧн отрядӧ. Командирӧн бӧрйисны Гордей Ларионовичӧс. Морозъяслӧн керкаын, кыдзи Журавкаса быд керкаын, олісны немечьяс. Нывка да мукӧд посни чой-вокыс мамныскӧд олісны гӧбӧчын. Ёна тшыгъялісны, эз вӧв шоныд паськӧм. Евдокия, став полӧмсӧ венӧмӧн, вӧрса ордымъясӧд ветлывліс партизанъяс дорӧ, нуліс батьыслы немечьяс йылысь юӧръяс. Кор фашистъяс юсьывлісны да кодавлісны, батьыс ачыс волывліс войнас. Евдокия Гордеевна абу нин ловъя. Александр Яковлевичлы сетісны Сыктывкарысь патера, кӧні и олӧ ныв-пиыскӧд. Татьяна МИТИНА. Югыдъяг. Снимок вылын: А.Я. Донской (шӧрас) ас рӧдвужыскӧд. Парма гор, 2017, 6 июня. |
